.jpg)
ÇEK HAKKINDA HUKUKİ BİLGİLENDİRME
Değerli üyelerimiz,
Sendikamız Hukuk Bürosu tarafından eczanelerimizde kullanılan çeklerle ilgili olarak daha önceden hazırlanan bilgi, değişen mevzuat çerçevesinde güncelleştirilmiş olarak tekrar bilgilerinize sunulmuştur.
Bu bilgiye daha sonra ulaşmak istediğinizde sitemizin “Hukuki Bilgiler” başlığı altında bulabilirisiniz.
TEİS (Tüm Eczacı İşverenler Sendikası )
ÇEK İLE İLGİLİ OLARAK BİLİNMESİ GEREKENLER
Çekte; ‘keşideci’ çeki düzenleyen kişi, ‘lehdar ve hamil’ lehine ödeme yapılacak kişi, ‘muhatap’ ise bankadır.
Çek bir ödeme vasıtasıdır.
Senet metninde “çek” kelimesinin (senet Türkçe’den başka bir dilde yazılmışsa, o dilde “çek” karşılığı olarak kullanılan kelimenin) bulunması zorunludur.
Çekin kayıtsız şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi içermesi gerekir. Çeke konan faiz koşulu, yazılmamış sayılır.
Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap ancak bir banka olabilir. Bir banka veya katılım bankasından başka bir kişi üzerine çekilen ve Türkiye’de ödenecek bir çek, yalnızca havale hükmündedir.
ÖDEME YERİ
Çekte ödeme yerinin gösterilmesi icap eder. Ödeme yeri gösterilmemişse, muhatabın ticaret unvanının yanında gösterilen yer ödeme yeri sayılır. Muhatabın ticaret unvanının yanında birden fazla yer gösterilmişse, ödeme yeri ilk gösterilen yerdir. Ödeme yeri belirtilmemiş, muhatabın adının yanında da hiçbir yer gösterilmemişse, çek muhatabın iş merkezinin bulunduğu yerde ödenir.
DÜZENLEME TARİHİ VE YERİ
Çekte düzenleme gününün bulunması şarttır. Üzerinde birden fazla düzenleme tarihi bulunan çek, geçersiz olur.
Çek görüldüğünde ödenir. Buna aykırı kayıtlar yazılmamış sayılır. Düzenleme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek, ibraz günü ödenir.
Çekte düzenleme yerinin de gösterilmesi icap eder. Düzenleme yeri gösterilmemiş olan çek, düzenleyenin adı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. Düzenleyenin adı yanında da bir yer gösterilmemişse, çek geçerli değildir. Birden fazla düzenleme yeri gösterilmesi halinde de, senedin çek vasfı yoktur.
DÜZENLEYENİN İMZASI
Çekte, çeki düzenleyen kimsenin imzasının bulunması geçerlik koşuludur. Düzenleyenin ad ve soyadının yazılması şart değildir. Bunların hiç yazılmamış olması veya hatalı yazılması, senette düzenleyenin imzası bulunduğu sürece, önem taşımaz.
Çek üzerine yazılmış kabul şerhi, yazılmamış sayılır. Çekin teyidi halinde ise muhatap, çekin karşılıklı olduğunu ve ödeme için gerekli şartları taşıdığını açıklamaktadır. Muhatabın cirosu batıldır.
ÇEKTE ÖDEME
Çeklerin ödenmeleri için muhatap bankaya ibrazları gerekir. Çekin muhatap banka dışında bir bankaya tevdii, ibrazın sonuçlarını doğurmaz. Çekin takas odasına ibrazı, ödeme için ibraz yerine geçer.
Çek, düzenlendiği yerde ödenecekse 10 günlük ibraz süresi vardır. Ödeneceği yerden başka bir memlekette düzenlenen bir çek, düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı kıtalarda ise 1 ay, ayrı kıtalarda ise 3 ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili olan bir ülkede ödenecek veya aksine çekler, aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.
İbraz süresi, çekin üzerinde yazılı düzenleme tarihinin ertesi günü başlar.
İbrazın süresinde yapıldığı, çekin arkasına muhatap bankaca ibraz tarihinin yazılmış olmasıyla tespit edilir.
Hamil ibraz süresini geçirirse, kambiyo hukuku gereğince icra takibi yapamaz.
Çekin kısmi olarak karşılığı varsa, bu miktar ödenir. Kısmi ödemeyi reddeden alacaklı hamil, temerrüde düşer ve reddettiği miktar oranında müracaat hakkını kaybeder.
KARŞILIKSIZ ÇEK
Çek, süresi içinde meşru hamil tarafından muhatap bankaya ibraz edilir, ibraz anında muhatap bankadaki çekle işleyen hesapta kısmen veya tamamen karşılık bulunmazsa, bu husus banka tarafından çek üzerine yazıldığında karşılıksız çekin varlığından söz edilir.
İbraz edilen çek, herhangi bir sebeple ödenmediği takdirde, muhatap bankanın, üzerine “ödenmemiştir” kaydını koyarak, çeki hamiline iade etmesi gerekir.
İleri düzenleme tarihli çek ile ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve “karşılıksızdır” işlemine tabi tutulması şarttır.
Muhatap nezdinde karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan bir çek düzenleyen kişi, çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onunu ödemekle yükümlü olduktan başka, hamilin bu yüzden uğradığı zararı tazmin eder.
Karşılıksızdır işlemi yapılması halinde, 6 ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak “çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” kararı verilir.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı taktirde, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi halinde de verilir.
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verildiğini öğrenen kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek faizi ile birlikte tamamen ödenmesi halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır.
Yasak kararının verildiği yer Cumhuriyet başsavcılığına başvurularak talebin geri alınması halinde de yasak kaldırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıt, kaydın girildiği tarihten itibaren her halde 10 yıl geçmesiyle, T.C. Merkez Bankası tarafından re’sen silinir.
HAMİLİN BAŞVURMA HAKKI
Hamilin başvurma hakkını kullanabilmesi için, çeki süresinde ibraz etmesi ve tamamen veya kısmen ödememe halinin şu belgelerden biriyle saptanması gerekir:
– Protesto
– Muhatabın ibraz gününü de gösteren çek üzerine yazacağı tarihli bir beyanı
– Takas odasının çek vaktinde teslim edildiği halde, ödenmediğini gösteren tarihli bir beyanı.
Protesto veya buna denk tespitlerin, ibraz süresinin geçmesinden önce yapılması gerekir. İbraz, sürenin son gününde yapılırsa, protesto veya buna denk tespit, izleyen iş gününde de yapılabilir.
Hamil, başvurma yolu ile şunları isteyebilir:
– Çekin ödenmemiş olan bedeli
– Bu tutarın ibraz gününden itibaren işlemeye başlayacak gecikme faizi
– Protestonun veya buna denk olan belirlemenin ve gönderilen ihbarnamelerin giderleri ile diğer giderleri
– Çek bedelinin binde üçünü aşmamak üzere komisyon ücreti.
Çeki düzenleyen bunların dışında, çekin karşılıksız kalan bedelinin %10’unu ödemekle yükümlüdür.
Hamilin, cirantalarla düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu başvurma hakları, ibraz süresinin bitiminden itibaren 6 ay geçmekle zaman aşımına uğrar.
TEİS HUKUK BÜROSU